امروزه آهنآلات و مقاطع فولادی، به عنوان بخش جداییناپذیر در صنایع مختلف جهان محسوب میشوند. در پروژههای گوناگون، از زیرساختهای عمرانی گرفته تا تجهیزات پیشرفته صنعتی و معماری، کاربرد آهن و مقاطع فولادی بطور گسترده قابل مشاهده است. فلز آهن به دلیل ویژگیهای ذاتی خود مانندشکلپذیری،مقاومت بالا،طول عمر زیادو همچنینقیمت متعادل، در اغلب صنایع محبوبیت دارد. این فلز، در دنیای امروز با دانش و تکنولوژیهای خاص، به محصولاتی از قبیلمیلگرد،تیرآهن،ورق فولادیوپروفیلتبدیل میشود که هر کدام کاربرد مناسب خود را دارند. در ادامه این مقاله از آهن صد، کاربرد یکایک آهنآلات و مقاطع فولادی در صنایع مختلف، با جزئیات کامل مورد بررسی قرار میگیرد.
دستهبندی کلی آهنآلات و مقاطع فولادی
بطور کلی، آهنآلات مجموعه متنوعی از مقاطع فولادی را شامل میشود که هر کدام، از ویژگیها و انواع مختلفی برخوردارند. در ادامه،مهمترینوپرکاربردترینمقاطع فولادی به تفکیک مورد بررسی قرار میگیرند تا نسبت به آنها شناخت کافی پیدا کنید.
- میلگرد:یکی از محصولات فولادی که تقریباً در همهپروژههای عمرانیوساختمانسازینیاز به آن وجود دارد، میلگرد است. از میلگردها معمولاً برای افزایشمقاومت بتنو یامسلحکردنآن در سازه استفاده میشود. میلگردها بر اساساستانداردهاوگریدهایمختلف، در انواعسادهوآجدار(مارپیچ، جناغی و مرکب)، تولید میشوند که هر کدام، ویژگیها و کاربردهای مخصوص به خود را دارند. این مقطع فولادی، از سایز۸ تا ۴۰ میلیمترو با طول۱۲ مترقابل تولید است که در برخی کارخانجات، بصورتمیلگرد نرمال(با طول کمتر یا بیشتر از ۱۲) تولید میشود. کارخانجات فولادی، میلگردهای نسبتاً ضخیم را بصورتشاخهایو میلگردهای سایز کوچک را به شکلکلافتولید میکنند.قیمت میلگرد، همواره تأثیر زیادی بر هزینه پروژههای ساختمانسازی دارد؛ اما با توجه به عواملی مانند ضخامت، ابعاد، گرید و کارخانه تولیدکننده آن، متغیر خواهد بود.
- تیرآهن:تیرآهن به عنوان یکی از اجزای اصلی در سازههای بزرگ به شمار میرود که در انواعIPB،INP،IPE(هاش) ولانهزنبوریقابل تولید است. ضخامت این مقطع بر اساس نوع کاربرد آن متغیر خواهد بود اما معمولاً سایزهای رایج آن،12،14،16،18و20 سانتیمترهستند. طول استاندارد تیرآهن،۱۲ متراست اما در موارد خاص، بصورت سفارشی تحت عنوانتیرآهن نرمالنیز تولید میشود. از تیرآهنهای فولادی بیشتر برایاسکلتسازهها،پلهاوسولههااستفاده میشود؛ چرا که ازمقاومتواستحکامفوقالعادهای برخوردارند. همواره یکی از چالشهای جدی در پروژههای بزرگ،قیمت تیرآهنو هزینههای خرید یا نگهداری آن بوده است؛ چرا که فرآیند خرید، حملونقل، انبارداری و حتی نصب این مقطع فولادی، در مقایسه با سایر آهنآلات دشوارتر است.
- نبشی و ناودانی:نبشیها به دو نوعبال مساویوبال نامساویتقسیم شده و در سایزهای۲۰×۲۰تا۱۰۰×۱۰۰ میلیمترتولید میشوند؛ طول آنها۶ یا ۱۲ مترو ضخامتشان معمولاً۲ الی ۱۰ میلیمتراست. نبشی در ساختچهارچوبها،اتصالات فلزی،سازههای سبکوماشینآلات صنعتیکاربرد زیادی دارد. ناودانیها نیز با طول۶ یا ۱۲ مترتولید میشوند، اما ضخامتشان معمولاً از۴ الی ۱۸ میلیمترمتغیر خواهد بود؛ لازم به ذکر است که سایز ناودانی، باارتفاع جانآن سنجیده میشود و هرچه این ارتفاع بیشتر باشد، سایز بزرگتری دارد. در بیشتر موارد، از ناودانی برایانتقال آب سقفبه پایین ساختمانها استفاده میشود.
- پروفیل یا قوطی:پروفیلها، از جمله مقاطع فولادی خاص و پرکاربرد به شمار میروند که در انواع مختلف مانندآبرو،زد،سپری،لنگهدری،چهارچوب،قوطی مربعو یامستطیلقابل تولید هستند. ابعاد پروفیلها از۱۰×۱۰تا۵۰۰×۵۰۰میلیمتر و ضخامتشان بین۰/۵تا۱۰ میلیمترمتغیر خواهد بود؛ طول معمول آنها نیز۶یا۱۲ متراست. برای ساختدرب و پنجره،نرده،اسکلتهای فلزیسبک،ماشینآلاتیاتجهیزات صنعتیو موارد دیگر، از انواع مختلف پروفیل یا قوطی استفاده میشود.قیمت پروفیل، همواره با توجه به نوع و ابعاد آن، قابل تغییر است؛ اما میتواند تأثیر مستقیم روی هزینههای نهایی پروژه و صنعت داشته باشد.
- ورقهای فولادی:ورقهای فولادی بخش قابل توجهی از آهنآلات را شامل میشوند که در صنایع و پروژههای مختلف کاربرد گسترده دارند. یکی از معروفترین ورقهای فولادی،ورق سیاهیا نورد گرم است که بیشتر درصنایع قطعهسازی،خودروسازیوساختمانسازیمورد استفاده قرار میگیرد. این ورق، معمولاً ضخامتی بین۱/۵تا۱۰۰ میلیمتردارد و ابعاد آن بسته به سفارش مشتری قابل تغییر است. از ورقهای فولادی، میتوان بهورق روغنییا نورد سرد اشاره کرد که با ظاهرصافوبراقخود، در بدنهخودروها،لوازم خانگیوقطعات بسیار دقیقمورد استفاده قرار میگیرد. این ورق با ضخامتی بین۰/۳تا۳ میلیمتردر ابعاد متنوع توسط کارخانجات فولادی تولید میشود.ورق گالوانیزههم یکی از ورقهای فولادی محسوب میشود که با وجود پوششی از عنصرروی، در برابر زنگزدگی مقاوم است. این ورق در ضخامتهای۰/۳تا۴ میلیمترتولید شده و برای کاربردهایی مانندسقفهای شیروانی،تابلوهای برق،کانال تهویهوکابینتمناسب است. از دیگر ورقهای فولادی میتوان بهورق آلیاژی،ورق رنگی،ورق کرکرهیاورق سولهاشاره کرد که هر کدام مشخصات و کاربرد خاصی دارند. تمامی این ورقها، بصورترولیاشیتدر عرضهای استاندارد۱۰۰۰،۱۲۵۰و۱۵۰۰ میلیمترتولید میشوند. بطور کلی،قیمت ورقبه میزان ضخامت، ابعاد، برند، جنس و حتی رول یا شیت بودن آن بستگی دارد؛ به همین دلیل، شناخت انواع مختلف ورق فولادی برای خریداران و مجریان پروژهها، لازم و ضروری است.
- لوله فولادی:لولههای فولادی در انواع مختلفدرزدار،بدون درز(مانیسمان)،گالوانیزهوآلیاژیتولید میشوند. قطر آنها از۱/۲ اینچتا۲۴ اینچو ضخامتشان از۲ تا ۲۵میلیمتر متغیر است. طول استاندارد لولههای فولادی۶ یا ۱۲ متربوده و معمولاْ درخطوط انتقال آب،گاز،سیالات صنعتی،گلخانهها، ساختنرده،سازههای سبکوپالایشگاههامورد استفاده قرار میگیرند. از آنجا کهقیمت لوله فولادی، در هزینه نهایی بسیاری از پروژهها مانند ساخت گلخانه تأثیر جدی میگذارد، پیمانکاران و خریداران این محصول، همواره به دنبال خریدی مقرون به صرفه هستند.
- محصولات مفتولی و توری:این دسته آهنآلات، مفتولهایساده،گالوانیزه،سیاه،سیم خاردار،توری حصاری،توری گابیونومشرا شامل میشود. قطر مفتولهای فولادی از۱تا۶ میلیمترمتغیر است و معمولاً درکلافهای ۵۰ کیلوییبه مشتریان عرضه میشوند. مش یا توریهای فولادی نیز بهصورتشبکهایدر ابعاد۲×۱یا۶×۲ مترتولید میشوند. این محصولات درقالببندی بتن،دیوارکشی،حصارکشی،صنعت دامداریو تولیدتوریهای صنعتیکاربرد گسترده دارند.
کاربرد آهن و فولاد در صنایع مختلف
همانطور که گفته شد، به دلیل ویژگی های منحصر به فرد آهن، حجم قابل توجهی از مقاطع و محصولات آن در صنایعی نظیر ساختمانسازی یا خودروسازی مورد استفاده قرار می گیرند. در ادامه، صنایعی که از آهنآلات و مقاطع فولادی بیشترین استفاده را میکنند، معرفی و به تفکیک بررسی میشوند.
کاربرد آهن در صنعت ساختمانسازی و عمران
در صنعت ساختمان و پروژههای عمرانی، بیش از هر چیز، مقاطعی مانندمیلگرد،پروفیل،تیرآهن،نبشیوناودانیمصرف میشوند. این مقاطع برایاسکلت سازه،بتنریزی،اتصالاتوتقویت فونداسیوناستفاده شده و مقاومت سازه را به خوبی افزایش میدهند. علاوه بر این مقاطع، ممکن استورقهای فولادینیز برایپوشش کفیادیوارههایسازه بکار گرفته شوند.
کاربرد آهن در صنعت خودروسازی
در صنعت خودروسازی، از ورقهایآلیاژی،روغنیوگالوانیزهبرای ساختبدنه،سقفوشاسی خودرواستفاده میشود؛ چرا کهوزن سبکومقاومتبالایی در برابرخوردگیوضربهدارند. همچنین، برای ساختموتور،سیستم اگزوز،گیربکس،ستونهاو دیگرقطعات خودرو، ازورق سیاه،پروفیلولولههای فولادیبسیار دقیق و مقاوم استفاده میشود.
کاربرد آهن در صنعت کشتیسازی و صنایع دریایی
برای ساختکشتییاتجهیزاتوسازههای دریایی، آهنآلاتی مورد نیاز است که علاوه بروزن سبک، مقاومت بالایی در برابرفشار آب،نمک دریا،ضربات بیرونیوزنگزدگیداشته باشند. در اسکلتبندیها طبق معمول ازتیرآهنفولادی باسایز بزرگاستفاده میشود. برای ساختبدنه کشتییا سازههای دریایی نیز بهترین گزینهورق آلیاژیخواهد بود؛ زیرا به عنوانمقاومترینومستحکمترینورق فولادی شناخته میشود و اساساً برای کاربردهای صنعتیبزرگوسنگینطراحی شده است. علاوه بر اینها، صنعت کشتیسازی برای شبکهانتقال آبوگازخود، به لولههای فولادیدرزداریابدون درزولولههای آلیاژینیازمند است.
کاربرد آهن در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی
در صنعت نفت و گاز همورق آلیاژیبهترین و مناسبترین گزینه برای پوشش سازهها خواهد بود؛ چرا که مقاومت فوقالعادهای در برابرفشار گازوحرارت بالادارد. اما در این صنعت، مهمترین کاربرد آهن، عبارت است ازلولهکشیو ساختتجهیزات فولادیبرای پالایشگاهها؛ لولههای فولادیبدون درز(مانیسمان) وآلیاژی، در حقیقت برای انتقال بهینهگازیامایعاتبا حرارت بالا طراحی شدهاند تا خطرسوراخیونشترا به حداقل برسانند.
کاربرد آهن در صنعت نیروگاهها و انرژی
نیروگاههایبرقی،آبی،بادیوخورشیدی، برایتجهیزات،پنلها،سازههاولولهکشیهایخود، به مقاطع فولادی بسیاردقیقومستحکمنیاز دارند. در صنایع نیروگاهی، معمولاًمیلگردها،تیرآهنهاوپروفیلهاییباگرید خاصو مقاوم در برابرفشارمورد استفاده قرار میگیرند. این مقاطع فولادی، برای نصب در نیروگاهها بایدضخامتوابعاد بزرگیداشته و مطابقاستانداردهای رسمیوحرفهایتولید شده باشند. برای مثال در نیروگاههای خورشیدی، باید پنلهایی ساخته شوند که در مدتزمان طولانیوشرایط محیطیخاص، کمترین آسیب را داشته باشند؛ این پنلها نیاز به پروفیل، میلگرد و انواع ورق فولادی شاملآلیاژی،سیاهوگالوانیزهبا مقاومت بالا دارند. یا برای ساختدکلهای برقدر نیروگاه، به تیرآهنهایمستحکمو مقاوم بهشرایط جوی(باد، طوفان و…) نیاز است.
کاربرد آهن در صنایع ماشینسازی و ابزارآلات صنعتی
در صنایع ماشینسازی و تولید ابزارآلات صنعتی، معمولاً از سوی تولیدکنندگان،حساسیتهای خاصیوجود دارد؛ برای تولید دستگاههای صنعتی پیچیده مانند:موتورها،جرثیلها،ماشینهای تراشودیگهای بخار، به مقاطع فولادی بامقاومت مکانیکیودقت ابعادیبسیار بالایی نیاز است. در این صنعت، از انواعورق فولادیگرفته تانبشی،میلگردوپروفیل، برای تولید ابزارآلات خاص مورد استفاده قرار میگیرند؛ به همین دلیل برای بکارگیری آنها، حساسیت و دقت بالایی لازم است.
کاربرد آهن در صنعت حملونقل ریلی
ریل، اصلیترین نیاز صنعت حملونقل ریلی است که برای تجهیز و ساختخطوط قطاریامترومورد استفاده قرار میگیرد. از آنجا که احتمالخطرآفرینیدر این صنعت زیاد است، مهندسان و مجریان پروژههای ریلی، برای انتخاب ریل مناسب، همواره بهکیفیت،استانداردها، کارخانهتولیدکنندهوگریدآن توجه خاصی دارند. مقاومت تیرآهنهای ریلی باید به گونهای باشد کهفشاروضربات سنگینرا به خوبی تحمل کرده و ازطول عمرنسبتاً بالایی برخوردار باشد.
کاربرد آهن در صنعت لوازم خانگی و تجهیزات اداری
یکی دیگر از کاربردهای مهم آهن، صنعت لوازم خانگی است کهتنوعبسیار زیادی در آن وجود دارد. ازبدنه یخچالوماشین لباسشوییدر آشپزخانه گرفته تاقفسههای فلزیدر ادارات، نیازمند مقاطع فولادی هستند. انواع مختلفپروفیل،نبشیولولهدر این صنعت کاربرد دارند، اما از ورقهای فولادی بهویژهورق روغنی(به دلیل زیبایی ظاهری) استفاده بیشتری میشود. ورقهای فولادی به دلیلوزن سبکومقاومت بالا، برای ساخت تجهیزات و لوازم خانگی گزینه بسیار مناسبی هستند.
کاربرد آهن در صنعت هوافضا و نظامی
در صنایع نظامی و هوافضا، از مقاطع فولادی خاص بامقاومت بشدت بالااستفاده میشود. در این صنایع، ازورقهای گرموآلیاژی،تیرآهن،لولهوپروفیلفولادی برای ساختبدنه هواپیما،تانکوموشکها، استفاده میشود. این مقاطع، باید از مقاومت زیادی در برابرحرارتیاضربه مستقیمبرخوردار باشند؛ به همین دلیل باشرایط خاصوروشهای تخصصیتولید میشوند.
کاربرد آهن در صنایع هنری، معماری و طراحی داخلی
در صنایع هنری، معماری و طراحی داخلی نیز، کاربرد آهن و مقاطع آن بسیار گسترده و رایج است. در این صنایع، دو مسئله مهم وجود دارد که عبارتاند اززیبایی ظاهریوطول عمربالا؛ در نتیجه معمولاًورقهای رنگی،کرکرهوپروفیلهای شکلداربرای بکارگیری انتخاب میشوند. این مقاطع، جهت استفاده درپارتیشنها،نردهها،دکوروسقفهای شیروانیبسیار مناسب هستند؛ چرا که از دوام بسیار بالا و ظاهر جذابی برخوردار هستند.
بررسی فاکتورهای انتخاب نوع آهنآلات برای هر صنعت
انتخاب نوع مناسب آهنآلات برای هر صنعت، وابسته به مجموعهای از فاکتورها و پارامترهای فنی یا اقتصادی است. اولین و مهمترین معیار،کیفیتیامقاومت مکانیکیآهنآلات است؛ به این معنا که مقطع فولادی باید بتواندنیروهای کششی،خمشیوفشار بالارا به خوبی تحمل کند. در صنایعی کهشرایط سختیامحیطهای آسیبزاوجود دارد، مقاومت در برابرخوردگینیز نقش مهمی خواهد داشت. از سوی دیگر، قابلیتشکلدهیوجوشپذیریمقاطع در پروژههایی که نیاز به ساختاشکال خاصیااتصالات پیچیدهدارند، مهم است. همچنین، در پروژههای بزرگ یا دارایمحدودیت بودجه،قیمت آهنآلاتنیز باید جزء فاکتورهای اصلی لحاظ شود. در مجموع، همه این عوامل باید متناسب بانیازوشرایط پروژهدر نظر گرفته شوند.
روند رشد تقاضا برای آهنآلات در صنایع مختلف
آمارها نشان میدهند که صنعتساختمانسازی، طبق معمول بیشترین مصرف آهن را در اختیار دارد، اما صنایع بزرگی مانندنفت و گاز، که مقاطع خاص را تهیه میکنند، حجم بیشتری ازپولوهزینههایبازار آهن را به خود اختصاص میدهند. در سال گذشته، تقاضا برای خریدمیلگردوورقهای فولادیدر بازار ایران و جهان بیش از۱۵ درصدرشد داشته که نشان از گسترش فعالیتهای عمرانی و صنعتی دارد. بطور کلی، انسانها در جهت استفاده هرچه بیشتر از آهن و فولاد برای توسعه صنایع و زیرساختهای خود حرکت میکنند.
جمعبندی و نتیجهگیری
با توجه به نقش حیاتی آهنآلات در صنایع مختلف، میتوان گفت که مقاطع فولادی به عنوان پایه و اساس اغلب پروژههای صنعتی و زیرساختی به شمار میروند. عمده صنایع از ساختمانسازی گرفته تا هوافضا و کشتیسازی، با توجه به نیازهای خود، نوع خاصی از آهنآلات را مورد استفاده قرار میدهند. شناخت دقیق ویژگیهای فنی آهن مانند مقاومت، شکلپذیری یا استانداردهای تولیدی آن، به پیمانکاران و مجریان پروژهها کمک میکند تا انتخابی مناسب و بدون نقص داشته باشند.
پرسشهای متداول درباره کاربرد آهن در صنایع مختلف:




























مراحل تولید ورق رنگی چیست؟ مراحل، استانداردها و نکات مهم
ورق سیاه فابریک چیست؟ بررسی ویژگیها، استانداردها و کاربردها
هرآنچه باید درباره تفاوت ورق سیاه و ورق رنگی بدانید
عوامل موثر بر قیمت آهن در بازار ایران: بررسی دقیق نوسانات و تاثیرات
فرآیند تولید ورق سیاه چگونه است؟
کاربرد تسمه فولادی (آهنی) در ۵ صنعت مهم کشور
کاربرد ورق سیاه در صنایع مختلف: از ساختمان سازی تا کشتی سازی
بررسی دقیق تفاوت ورق رنگی با ورق روغنی از جنبه های مختلف
انواع میلگرد کلاف: بررسی مهمترین ویژگیها، کاربردها و انواع
محاسبه تیرآهن مورد نیاز برای ساختمان یک، دو و سه طبقه
نبشی چیست؟ آشنایی کامل با انواع نبشی و کاربردها
انواع سایز میلگرد و نحوه تشخیص آن با چند روش اصولی
بهترین کارخانههای تولید کننده ورق رنگی
لوله چیست؟ بررسی انواع لوله فولادی، مزایا و ویژگیهای هر یک
بررسی کاربردهای تیرآهن در صنایع مختلف همراه با جدول مقایسه ای
نیلینگ چیست؟ بررسی مزایا، معایب و قابلیتهای اساسی
وال پست چیست؟ انواع | کاربردها | الزامات قانونی | نحوه اجرا
ساخت آلاچیق با لوله داربست